Bronbekers in beeld: niet zo maar kunst

Tot eind 2013 is het landgoed Bronbeek verrijkt met een reeks eigentijdse kunstwerken van hoge kwaliteit. Deze expo 'Bronbekers in beeld' brengt zeven veteranen in beeld, die sinds 1863 in militair tehuis Bronbeek woonden en het omringende landgoed gebruikten.

De beelden en installaties staan elk op een specifieke plek. Ze onthullen daardoor mede wat het landgoed door deze veteranen betekende. Kunst die zich verbindt met zijn omgeving heeft mijn bijzondere interesse, en daarom neem ik je mee in een korte rondgang langs de zeven Bronbekers in beeld.

3. De leproos

In het zicht van de Kumpulan zien we het werk van Maria Roosen. Aan vijf ranke masten hangen stalen kooien met daarin gekleurde glazen bollen. De vijf kooien verwijzen niet alleen naar van Indonesië, waar gekooide vogels op markten te vinden zijn. Ze staan ook voor de vijf jaren die Willem Coops (1815-1867) op Bronbeek woonde en die hij deels noodgedwongen in afzondering doorbracht omdat hij leed aan lepra. De locatie van ‘De leproos’ nabij het voormalige hospitaal – de huidige  Kumpulan - èn de door zwammen aangetaste Wilhelminaboom is dan ook niet toevallig.

1. I ‘ll be there

Blikvanger direct bij de toegang tot het landgoed is ’I ‘ll be there’, gewijd aan Frans Stevens (1889-1968). Het duo Albert Dedden & Paul Keizer  verbeeldde hem in een wit, glad figuur. Met grote stappen lijkt het via de poort van het landgoed richting straatweg te marcheren. Frans Stevens was inderdaad erg vaak te vinden op straat, waar hij  bekend werd als ‘Flip de Fluiter’. Hoewel zeer velen zich zijn opmerkelijk gedrag nog herinneren kende niemand hem echt. Het beeld is dan ook weinig gedetailleerd heeft zelfs geen hoofd.

2. De spoorzoeker

Een eind verderop zien we bij het monument Birma Siam & Pakan Baroe Spoorweg een spoorrail fijntjes  afgetekend in het gras. Het is een deel van de installatie ‘De spoorzoeker’ van Lique Schoot, wier grootvader Dirk Jan Schoot te werk gesteld was aan de Pakan Baroe Spoorweg. Dit spoor was een breekpunt in zijn leven. Het hart van de installatie bevindt zich in het museum en is een indrukwekkend geschilderd portret van Schoot, in wiens ogen de angst voor de rampspoed die hij lijkt te vermoeden  is af te lezen.  

4. De vlinderschim

Vlakbij de boerderij ontwaren we het witte bouwwerk, dat Lobke Burgers maakte voor Otto Engelsman (1859-1920). Engelsman droeg jarenlang zorg voor de zijdecultuur op Bronbeek. De eitjes van de zijdevlinders bewaarde hij ’s winters in de kelder van nabijgelegen boerderij. Zijderupsen voeden zich uitsluitend met bladeren van de Moerbeiboom, waarvan de laatste drie op worpafstand van ‘De Vlinderschim’ te vinden zijn. Op elke wand van de ‘De vlinderschim’ zie je een vlinder zitten op de loop van een antiek pistool: leven en dood vereend. De contour van de vlinderwolk in het tempeltje is geïnspireerd op de historische foto van een militair.

5. Speigleri

Aan het water van de voormalige visvijver valt je oog op een kastanjeboom met daarin een zeer realistisch sculptuur van de vis Valamugil Speigleri. In plaats van te vechten tekende Ludwig Speigler (1824-1892) in Indië in opdracht vissen voor een vissenencyclopedie. Hij deed dit zo verdienstelijk dat een vis naar hem is genoemd. Peter Zwaan heeft deze vis zeer nauwkeurig nagebootst, net zo fraai als Speigler tekende. Vreemd genoeg steekt de vis op hoogte uit een boom. Speigler weliswaar een tekenaar op niveau, maar had op het persoonlijke vlak een wat tragisch leven.

6. Thuisland

Op een afgelegen plek zien we ‘Thuisland’. Het chaotisch ogende geheel oogt als een huis op palen. Onderaan hangt een schip. Rob Voerman presenteert het leven van Johannes de Keijser (1820-1897) als een ontredderd en ontworteld bestaan in de marge van de samenleving. De Keijser deserteerde uit het Belgische leger, voer naar Indië, leefde daarin oorlog, en werd na een kort verblijf op Bronbeek wegens wangedrag al snel weer de laan uit gestuurd. ‘Thuisland’ herbergt ook een gouden huisje met een bijzonder interieur, waar de herinnering aan Indië woont.

7. Omhulsels

Niet buiten opgesteld toch - omwille van de volledigheid - aandacht voor 'Omhulsels'. IJe vindt haar in de relatieve rust van de Waterloobaan. Daar hangt boven een zwaar kanon de licht bewegende installatie van Lee Eun Young. Direct in het oog springt het echt kloppende vuurrode hart. Het bruine been dat onder de vele kledingstukken uitsteekt verwijst naar de KNILsoldaat Louis Carré (1847-1897) uit Ghana. De vele lagen kleding onder de mantel verbeelden de opeenvolgende episodes uit zijn leven, dat hij leidde op meerdere plaatsen in drie werelddelen. Hij overleefde ernstige verwondingen niet alleen aan zijn been,  maar ook in zijn borst. Een tweede hart hangt als een ex voto op de rug van de figuur.

Ontdek het zelf

Deze korte rondgang doet absoluut geen recht aan de diepgang van de kunstwerken. Er is veel meer in te ontdekken. Je krijgt een nader beeld van de zeven Bronbekers en hun totstandkoming op Flickr, Youtube en Facebook. De gedrukte catalogus die vanaf 17 mei 2013 verkrijgbaar is biedt een volledige achtergrond.

Als je zelf op het landgoed komt kijken om alles aan den lijve te ervaren vind je daar  ‘Wegwijzers’ met een plattegrondje. Bij elk kunstwerk is ook een bordje met toelichting en de QRcode van de Youtube-filmpjes.

Wie weet ontdek je zelf nieuwe kanten in deze gelaagde kunstwerken, die nog het hele jubileumjaar 2013 te zien zijn.